Kapittel voor de Civiele Orden

Algemeen

Het Nederlandse decoratiestelsel kent twee ridderorden voor maatschappelijke verdiensten: de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau. Het Kapittel voor de Civiele Orden adviseerde in het verslagjaar over meer dan 5000 aanvragen tot benoeming in een van deze orden. Ook vanuit het Caribisch deel van het Koninkrijk zijn aanvragen ingediend, vanuit de eilanden Aruba, Bonaire, Curaçao en Sint Maarten.

Daarnaast kennen we de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons, zilver of goud. Deze is ingesteld in 1822 en is na de Militaire Willems-Orde de oudste Nederlandse dapperheidsonderscheiding.

Orde van de Nederlandse Leeuw

De Orde van de Nederlandse Leeuw is in 1815 ingesteld. Het is de oudste civiele ridderorde in Nederland. In de Orde van de Nederlandse Leeuw worden personen benoemd vanwege verdiensten van zeer exceptionele aard voor de samenleving. Het gaat hierbij meestal om verdiensten op het terrein van kunst en wetenschap. Ook wordt de Orde van de Nederlandse Leeuw toegekend aan buitenlandse staatshoofden tijdens een staatsbezoek. De orde kent drie graden: ridder grootkruis, commandeur en ridder. Jaarlijks worden enkele tientallen personen benoemd in deze orde.

Bijzondere benoemingen  

In het verslagjaar zijn 45 personen benoemd in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Voorbeelden van gedecoreerden zijn cabaretière J. (Jenny) Arean, hoogleraar forensische biologie A.D. (Ate) Kloosterman, en ontwerpers V.F. Horsting en R.I.W. Snoeren (alias Viktor en Rolf).

Orde van Oranje-Nassau

De Orde van Oranje-Nassau is ingesteld in 1892 en wordt toegekend aan personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de samenleving. Dit zijn voor het grootste deel vrijwilligers en daarnaast personen die op bijzondere wijze invulling hebben gegeven aan hun (betaalde) hoofdfunctie, maar ook aan topsporters en volksvertegenwoordigers. De Orde van Oranje-Nassau kent sinds 1996 zes graden: ridder grootkruis, grootofficier, commandeur, officier, ridder en lid.
Er worden ieder jaar tal van vrijwilligers geridderd die zich inzetten voor bijvoorbeeld zorginstellingen, welzijnsorganisaties, de scouting, sportverenigingen, carnaval, schutterijen of het gildewezen. Maar ook pleegouders en mantelzorgers kunnen een Koninklijke onderscheiding krijgen.

Bijzondere benoemingen  

In het verslagjaar zijn 4971 personen benoemd in de Orde van Oranje-Nassau. Opvallende gedecoreerden in de Orde van Oranje-Nassau zijn chef-kok L.J.M. (Léon) Ribbens, kunstenaar met het downsyndroom D. (Derk) Wessels en rapper A.H.S. Diop (alias Rotjoch).

Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon

De Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons, zilver of goud is ingesteld in 1822 en is na de Militaire Willems-Orde de oudste Nederlandse dapperheidsonderscheiding. De penning wordt toegekend aan personen die een menslievende daad hebben verricht die kenmerken draagt van moed, beleid en zelfopoffering. Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft acht voorstellen voor een Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon voorzien van een positief advies.

Bijzondere benoemingen  

In 2018 ontvingen vijf helden de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Een mooi voorbeeld is mevrouw Bonekamp-Holtkuile die deze hoge onderscheiding ontving door met gevaar voor eigen leven een slechthorende dame op een spoorwegovergang te redden voor een aanstormende trein nabij Voorst. En de heer Hardeman wist een bestuurder van een in het ijskoude water geraakte auto in Nijverdal te bevrijden.

Kapittel voor de Civiele Orden

Het Kapittel voor de Civiele Orden is in 1994 ingesteld en sinds 1996 actief. Het Kapittel brengt een zwaarwegend advies uit aan de minister die het aangaat over het verlenen van onderscheidingen in een van de civiele orden. Het Kapittel betrekt in zijn advies de adviezen van de burgemeester en van de commissaris van de Koning. Het Kapittel heeft tevens de taak de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de minister van Defensie te adviseren over het toekennen van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Tot slot heeft het Kapittel de taak om voorlichting te geven over de werking van het decoratiestelsel.  

Bijeenkomsten

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft in 2018 zowel de minister als de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties ontvangen. Daarnaast was er een bezoek aan de Kanselarij van de Gouverneur van Curaçao. Tot slot zijn er in samenwerking met de betreffende commissarissen van de Koning burgemeestersbijeenkomsten georganiseerd in de provincies Gelderland, Zuid-Holland en Overijssel.
Op dinsdag 29 oktober 2018 had het Kapittel voor de Civiele Orden zijn 800ste vergadering.

Heidag

In 2018 is er een heidag georganiseerd waarbij de leden van het Kapittel voor de Civiele Orden hebben gesproken over verschillende thema’s, zoals de beoordeling van aanvragen voor Koninklijke onderscheidingen uit het Caribisch deel van het Koninkrijk, de toetsingscriteria voor pleegzorgactiviteiten en de toepassing van de criteria voor het toekennen van onderscheidingen in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Leden van het Kapittel voor de Civiele Orden  

De leden van het Kapittel voor de Civiele Orden worden bij Koninklijk Besluit benoemd voor de duur van vier jaar. Zij kunnen eenmaal worden herbenoemd. Dit geldt niet voor de Kanselier der Nederlandse Orden, die lid is van dit Kapittel en tevens lid en voorzitter is van het Kapittel der Militaire Willems-Orde. Leden van het Kapittel der Militaire Willems-Orde kunnen tot 75-jarige leeftijd lid blijven van het Kapittel. In het verslagjaar heeft zich geen wijziging voorgedaan binnen het Kapittel voor de Civiele Orden.

In 2018 luidde de samenstelling van het Kapittel voor de Civiele Orden:

• Voorzitter: prof. mr. J.G. de Hoop Scheffer
• Waarnemend voorzitter, tevens lid: P.A.C.M. van der Velden
• Lid: H. Morsink, generaal-majoor b.d., Kanselier der Nederlandse Orden
• Lid: mevr. mr. C.L. de Vries Lentsch-Kostense
• Lid: mevr. ir. J.M. Leemhuis-Stout
• Secretaris: mevr. drs. M.A.K. van Grieken
• Plaatsvervangend secretaris: mevr. mr. drs. K.P.A.M. Nagtzaam

Decoratiestelsel

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft enkele wijzigingen in het staande beleid doorgevoerd die na afstemming met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn gecommuniceerd aan alle burgemeesters in Nederland. De wijzigingen betreffen onder meer de decoraties voor de vrijwillige brandweer en voor mantel- en pleegzorgers, alsmede een nieuwe werkwijze met betrekking tot de verklaringen van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de werkgever. Met de politie en de douane is meegedacht over in te stellen medailles voor trouwe dienst en dappere daden, en in overleg met de Kanselier is er een trouwe-dienstmedaille ingesteld voor medewerkers van de Dienst Justitiële Inrichtingen.

Besluit draagvolgorde onderscheidingen

In 2018 heeft er geen wijziging plaatsgevonden aan het Besluit draagvolgorde onderscheidingen. Het huidige Besluit - met informatie over de volgorde waarin onderscheidingen naast elkaar gedragen mogen worden en een uitgebreide toelichting - is op 18 oktober 2017 gepubliceerd in de Staatscourant.

Voorlichting

Bijeenkomsten

De Kanselarij organiseert voorlichtingsbijeenkomsten om aan bestuurders, medewerkers en andere belangstellenden voorlichting te geven over het decoratiestelsel. In 2018 waren er zulke bijeenkomsten voor de lakeien van het Koninklijk Paleis Noordeinde, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Kring van Kabinetsmedewerkers.

Tevens is er overleg gevoerd met alle provinciekabinetschefs en ministeries over het decoratiestelsel en is er een dienstreis gemaakt naar Aruba en Curaçao.

Daarnaast is er een werkbezoek gebracht aan organisaties in Duitsland die belast zijn met het decoratiestelsel, om een aantal bevindingen nader te verkennen afkomstig uit het internationaal vergelijkend onderzoek dat in 2016 is uitgevoerd naar de wijze van decoreren in Groot-Brittannië, Duitsland, België en Frankrijk.

De afdeling Decoraties en Advies van de Kanselarij der Nederlandse Orden heeft in 2016 een lespakket ontwikkeld voor medewerkers van gemeenten, waarbij kabinetsmedewerkers van de provincies getraind worden door het projectteam van de Kanselarij om deze cursus te kunnen geven. In 2018 hebben deze cursussen plaatsgevonden, met actieve ondersteuning vanuit de afdeling in negen provincies.

Tot slot hebben in het kader van kennisuitwisseling medewerkers van de afdeling Decoraties en Advies werkbezoeken afgelegd aan zeven gemeenten, en hebben er stages bij de Kanselarij der Nederlandse Orden plaatsgevonden voor kabinetsmedewerkers van de provincies Limburg, Flevoland, Friesland en Zuid-Holland.