Kapittel voor de Civiele Orden

Algemeen

Het Nederlandse decoratiestelsel kent twee ridderorden voor maatschappelijke verdiensten, de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau. Het Kapittel voor de Civiele Orden adviseerde in het verslagjaar over 4.833 aanvragen tot benoeming in een van deze orden. Ook vanuit het Caribisch deel van het Koninkrijk zijn aanvragen ingediend, vanuit de eilanden Curaçao, Sint Maarten, Aruba, Bonaire en Sint Eustatius.

Daarnaast kennen we de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons, zilver of goud. Deze is ingesteld in 1822 en is na de Militaire Willems-Orde de oudste Nederlandse dapperheidsonderscheiding.

Orde van de Nederlandse Leeuw

De Orde van de Nederlandse Leeuw is in 1815 ingesteld. Het is de oudste civiele ridderorde in Nederland. In de Orde van de Nederlandse Leeuw worden personen benoemd vanwege verdiensten van zeer exceptionele aard voor de samenleving. Het gaat hierbij meestal om verdiensten op het terrein van kunst en wetenschap. Ook wordt de Orde van de Nederlandse Leeuw toegekend aan buitenlandse staatshoofden tijdens een staatsbezoek. De orde kent drie graden: ridder grootkruis, commandeur en ridder. Jaarlijks worden enkele tientallen personen benoemd in deze orde.

Bijzondere benoemingen  

In het verslagjaar zijn 50 personen benoemd in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Het ging in de meeste gevallen om de graad ridder. Voorbeelden van gedecoreerden zijn de heer J.T.G. Drupsteen (ridder), grafisch vormgever van onder meer de Nederlandse boekenbonnen en bankbiljetten, mevr. M.A.J.T. Gimbrère (ridder), restaurateur en boekbinder van middeleeuwse boeken en de heer E. Wubbe, choreograaf en artistiek directeur van het Scapino Ballet Rotterdam (ridder).

Orde van Oranje-Nassau

De Orde van Oranje-Nassau is ingesteld in 1892 en wordt toegekend aan personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de samenleving. Dit zijn voor het grootste deel vrijwilligers en daarnaast personen die op bijzondere wijze invulling hebben gegeven aan hun (betaalde) hoofdfunctie, maar ook aan topsporters en volksvertegenwoordigers. De Orde van Oranje-Nassau kent sinds 1996 zes graden: ridder grootkruis, grootofficier, commandeur, officier, ridder en lid.

Bijzondere benoemingen  

In het verslagjaar zijn 4.282 personen benoemd in de Orde van Oranje-Nassau. Voorbeelden van gedecoreerden in de Orde van Oranje-Nassau zijn mevr. D. Schippers, meervoudig wereldkampioen atletiek, W.J. Bleichrodt-Biesheuvel, vrijwilliger en columnist in de Libelle, dhr. J.A.C.A. Overgaauw, vicepresident van de Hoge Raad der Nederlanden, dhr. H.J.E. Schiffmacher, ambassadeur van de tattookunst en de dames van het Nederlands voetbalelftal die Europees kampioen zijn geworden in 2017. Verder werden tal van vrijwilligers geridderd die zich inzetten bij zorginstellingen, welzijnsorganisaties, voor de scouting, sportverenigingen, carnaval, schutterijen, het gildewezen, maar ook pleegouders en mantelzorgers en andere instellingen.

Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon

De Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons, zilver of goud is ingesteld in 1822 en is na de Militaire Willems-Orde de oudste Nederlandse dapperheidsonderscheiding. De penning wordt toegekend aan personen die een menslievende daad hebben verricht die kenmerken draagt van moed, beleid en zelfopoffering. Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft 14 voorstellen voor een Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon voorzien van een positief advies.

Bijzondere benoemingen  

De gedecoreerden in 2017 hebben allemaal heldendaden verricht. Enkele voorbeelden van uitreikingen in 2017 van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon zijn de uitreiking aan Ruben den Engelse (15 jaar) uit Apeldoorn. Hij heeft deze hoge onderscheiding ontvangen voor zijn buitengewone inzet tijdens een reddingsactie. Hij heeft met gevaar voor eigen leven een persoon gered voor een aanstormende trein nabij een spoorwegovergang in Twello. Maar ook de uitreikingen aan Nanne Bijlsma (19 jaar) en Sem van Zweeden (19 jaar) uit Dordrecht zijn vermeldenswaardig. De beide heren hebben in februari dit jaar moedig opgetreden met gevaar voor eigen leven tijdens een reddingsactie van een vrouw op het spoor in Dordrecht.

Kapittel voor de Civiele Orden

Het Kapittel voor de Civiele Orden is in 1994 ingesteld en sinds 1996 actief. Het Kapittel brengt een zwaarwegend advies uit aan de minister die het aangaat over het verlenen van onderscheidingen in een van de civiele orden. Het Kapittel betrekt in zijn advies de adviezen van de burgemeester en van de commissaris van de Koning. Het Kapittel heeft tevens de taak de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de minister van Defensie te adviseren over het toekennen van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Tot slot heeft het Kapittel de taak om voorlichting te geven over de werking van het decoratiestelsel.  

Heidag

In 2017 is er een heidag georganiseerd waarbij de leden van het Kapittel voor de Civiele Orden hebben gesproken over verschillende thema’s, zoals hoe om te gaan met besprokenheid van gedecoreerden, vergoedingen voor vrijwilligerswerk, het decoreren van vrijwillige activiteiten op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, het decoreren van topsporters en hoe om te gaan met het semi-automatisme van het decoreren van brandweervrijwilligers.

Leden van het Kapittel voor de Civiele Orden  

De leden van het Kapittel voor de Civiele Orden worden bij Koninklijk Besluit benoemd voor de duur van vier jaar. Zij kunnen eenmaal worden herbenoemd. Dit geldt niet voor de Kanselier der Nederlandse Orden, die lid is van dit Kapittel en tevens lid en voorzitter is van het Kapittel der Militaire Willems-Orde. Leden van het Kapittel der Militaire Willems-Orde kunnen tot 75-jarige leeftijd lid blijven van het Kapittel. In het verslagjaar hebben zich verschillende wijzigingen voorgedaan binnen het Kapittel voor de Civiele Orden. Per 1 maart is mevrouw ir. J.M. Leemhuis-Stout aangetreden. De heer P.A.C.M. van der Velden is tijdelijk ontheven uit zijn functie als kapittellid tussen 1 maart 2017 en 14 september 2017 vanwege zijn waarnemend burgemeesterschap van de gemeente Dordrecht in die periode.

In 2017 luidde de samenstelling van het Kapittel voor de Civiele Orden:

• Voorzitter: prof. mr. J.G. de Hoop Scheffer
• Waarnemend voorzitter, tevens lid: P.A.C.M. van der Velden (ontheven 1/3/2017-14/9/2017)
• Lid: H. Morsink, generaal-majoor b.d., Kanselier der Nederlandse Orden
• Lid: mevr. mr. C.L. de Vries Lentsch-Kostense
• Lid: mevr. ir. J.M. Leemhuis-Stout (vanaf 1/3/2017)
• Secretaris: mevr. drs. M.A.K. van Grieken
• Plv. secretaris: mevr. mr. drs. K.P.A.M. Nagtzaam

Decoratiestelsel

Afgelopen jaar heeft de Kanselarij der Nederlandse Orden de Dienst Justitiële Inrichtingen en Brandweer Nederland geadviseerd over het instellen van eigen onderscheidingen. Er is een nieuwe versie van het Besluit draagvolgorde onderscheidingen gepubliceerd in de Staatscourant. In dit besluit staat de officiële volgorde van erkende onderscheidingen weergegeven. Tot slot zijn er werkbezoeken uitgebracht aan organisaties in België en Groot-Brittannië die belast zijn met het decoratiestelsel, om een aantal bevindingen nader te verkennen afkomstig uit het internationaal vergelijkend onderzoek dat in 2016 is uitgevoerd naar de wijze van decoreren in Groot-Brittannië, Duitsland, België en Frankrijk.

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft enkele wijzigingen in staand beleid doorgevoerd die na afstemming met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn gecommuniceerd aan alle burgemeesters in Nederland. De wijzigingen betreffen onder meer hoe om te gaan met vergoedingen voor vrijwilligerswerk en criteria voor het toetsen van ontwikkelingswerk.

Besluit draagvolgorde onderscheidingen

In 2017 is het verouderde Besluit draagvolgorde onderscheidingen van 2013 herzien. Het besluit geeft informatie over de volgorde waarin onderscheidingen naast elkaar gedragen mogen worden. In het besluit is ook een uitgebreide toelichting opgenomen.

Het nieuwe besluit is op 18 oktober 2017 gepubliceerd in de Staatscourant.

Voorlichting

Bijeenkomsten

In 2017 zijn er diverse voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd om aan bestuurders, medewerkers en andere belangstellenden voorlichting te geven over het decoratiestelsel. Er hebben stages bij de Kanselarij der Nederlandse Orden plaatsgevonden voor kabinetsmedewerkers van de provincies Gelderland, Noord-Brabant en Noord-Holland. Er zijn burgemeestersbijeenkomsten georganiseerd voor de burgemeesters uit de provincies Zeeland en Noord-Brabant. Daarnaast heeft er een informatieve bijeenkomst plaatsgevonden voor de decoratiecommissie van de gemeente Vianen. Tot slot hebben er bijeenkomsten plaatsgevonden voor de kabinetsmedewerkers van alle ministeries onder voorzitterschap van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Lintjescomité Vianen

In juni 2017 ontving de Kanselarij der Nederlandse Orden het Lintjescomité van de gemeente Vianen. Vianen heeft als tweede gemeente in Nederland een comité ingesteld om inwoners uit de gemeente te begeleiden bij de procedure voor het aanvragen van een Koninklijke onderscheiding. Daarnaast brengt het comité het decoratiestelsel onder de aandacht in de eigen gemeenschap en bij de verschillende verenigingen, clubs en stichtingen.

Training kabinetsmedewerkers gemeenten  

De Afdeling Decoraties en Advies van de Kanselarij der Nederlandse Orden heeft in 2016 een lespakket ontwikkeld voor medewerkers van gemeenten. In 2017 zijn de kabinetsmedewerkers van de provincies getraind door het projectteam van de Kanselarij om medewerkers van gemeenten binnen de provincie de cursus te kunnen geven. Diverse provincies hebben dit voortvarend opgepakt en zijn aan de slag gegaan met het geven van de cursus aan hun gemeenten. Daarbij wordt ook gebruik gemaakt van voorlichtingsmateriaal dat door de Kanselarij is ontwikkeld en actueel wordt gehouden.