Kapittel voor de Civiele Orden

Algemeen

Het Nederlandse decoratiestelsel kent twee ridderorden voor maatschappelijke verdiensten, de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau. Het Kapittel voor de Civiele Orden adviseerde in het verslagjaar over 4.801 aanvragen tot benoeming in een van deze orden. Ook vanuit het Caribisch deel van het Koninkrijk zijn aanvragen ingediend, vanuit de eilanden Curaçao, Sint Maarten, Aruba, Bonaire en Sint Eustatius.

Daarnaast kennen we de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons, zilver of goud. Deze is ingesteld in 1822 en is na de Militaire Willems-Orde de oudste Nederlandse dapperheidsonderscheiding.

Orde van de Nederlandse Leeuw

De Orde van de Nederlandse Leeuw is in 1815 ingesteld. Het is de oudste civiele ridderorde in Nederland. In de Orde van de Nederlandse Leeuw worden personen benoemd vanwege verdiensten van zeer exceptionele aard voor de samenleving. Het gaat hierbij meestal om verdiensten op het terrein van kunst en wetenschap. Ook wordt de Orde van de Nederlandse Leeuw toegekend aan buitenlandse staatshoofden tijdens een staatsbezoek. De orde kent drie graden: ridder grootkruis, commandeur en ridder. Jaarlijks worden enkele tientallen personen benoemd in deze orde.

Bijzondere benoemingen  

In het verslagjaar zijn 29 personen benoemd in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Het ging in de meeste gevallen om de graad ridder en een enkele keer om een commandeur. Voorbeelden van gedecoreerden zijn Nobelprijswinnaar prof. dr. B.L. Feringa (commandeur), eerste soliste bij het Nationale Ballet, mevr. I. Gremillet-de Jongh (ridder), countertenor de heer S. Buwalda (ridder), acteur de heer T. Hoffman en hoogleraar Geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten aan het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam mevr. prof. dr. H.M. Evenhuis.

Orde van Oranje-Nassau

De Orde van Oranje-Nassau is ingesteld in 1892 en wordt toegekend aan personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de samenleving. Dit zijn voor het grootste deel vrijwilligers en daarnaast personen die op bijzondere wijze invulling hebben gegeven aan hun (betaalde) hoofdfunctie, topsporters en volksvertegenwoordigers. De Orde van Oranje-Nassau kent sinds 1996 zes graden: ridder grootkruis, grootofficier, commandeur, officier, ridder en lid. In 2017 zal de Kanselarij der Nederlandse Orden stilstaan bij het 125-jarig bestaan van de Orde van Oranje-Nassau.

Bijzondere benoemingen  

In het verslagjaar zijn 4.204 personen benoemd in de Orde van Oranje-Nassau. Voorbeelden van gedecoreerden in de Orde van Oranje-Nassau zijn het advocatenduo de gebroeders Anker (officier), de vier oprichters van TomTom (officier), kinderboekenauteur mevr. E.M. van Dort, presentatrice mevr. L.M. Schrijver, coördinator van de Onderzoeksraad voor Veiligheid de heer R. Smits, couturier de heer R.J.M. Kolk. Verder werden tal van vrijwilligers geridderd die zich inzetten bij zorginstellingen, welzijnsorganisaties, voor de scouting, sportverenigingen, carnaval, schutterijen, het gildewezen, maar ook pleegouders en mantelzorgers.

Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon

De Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons, zilver of goud is ingesteld in 1822 en is na de Militaire Willems-Orde de oudste Nederlandse dapperheidsonderscheiding. De penning wordt toegekend aan personen die een menslievende daad hebben verricht die kenmerken draagt van moed, beleid en zelfopoffering. Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft twaalf voorstellen voor een Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon voorzien van een positief advies. Ten opzichte van de drie uitreikingen in 2015 is dit een grote toename.

Aandacht  

In 2015 is er gestart met het onder de aandacht brengen van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. De informatie op de website www.lintjes.nl en het nieuwe voorstelformulier helpt om aanvragen voor de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon te faciliteren. Daarnaast wordt er onder meer nauw samengewerkt met het Carnegie Heldenfonds. 

Bijzondere benoemingen  

De gedecoreerden in 2016 hebben allemaal heldendaden verricht. Enkele voorbeelden van uitreikingen in 2016 van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon zijn de held de heer V. Bakker die twee jonge kinderen met gevaar voor eigen leven uit een brandende auto wist te redden (zilveren erepenning door de minister-president tijdens de Nationale Heldendag uitgereikt), de twee jeugdige redders die een Eritrese man uit de IJssel wisten te redden en een heldhaftige actie van vier mannen die een vrouw en een kind uit een zinkende auto wisten te redden.  

Kapittel voor de Civiele Orden

Het Kapittel voor de Civiele Orden is in 1994 ingesteld en sinds 1996 actief. Het Kapittel brengt een zwaarwegend advies uit aan de minister die het aangaat over het verlenen van onderscheidingen in een van de civiele orden. Het Kapittel betrekt in zijn advies de adviezen van de burgemeester en van de commissaris van de Koning. Het Kapittel heeft tevens de taak de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de minister van Defensie te adviseren over het toekennen van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Tot slot heeft het Kapittel de taak om voorlichting te geven over de werking van het decoratiestelsel.  

Heidag  

In 2016 is er een heidag georganiseerd waarbij de leden van het Kapittel voor de Civiele Orden hebben gesproken over verschillende thema’s, zoals mantelzorg, verandering in het vrijwilligerswerk en civiele dapperheidsonderscheidingen.

Leden van het Kapittel voor de Civiele Orden  

De leden van het Kapittel voor de Civiele Orden worden bij Koninklijk Besluit benoemd voor de duur van vier jaar. Zij kunnen eenmaal worden herbenoemd. Dit geldt niet voor de Kanselier der Nederlandse Orden, die lid is van dit Kapittel en tevens voorzitter van het Kapittel der Militaire Willems-Orde. In het verslagjaar hebben zich verschillende wijzigingen voorgedaan binnen het Kapittel voor de Civiele Orden.

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft in 2016 afscheid genomen van de Kapittelleden prof. mr. A.W.H. Meij en mevrouw drs. J.M. de Vries. Aangetreden is mevrouw mr. C.L. de Vries Lentsch-Kostense.

Met ingang van 1 januari 2016 luidde de samenstelling van het Kapittel voor de Civiele Orden:  

• Voorzitter: prof. mr. J.G. de Hoop Scheffer
• Vicevoorzitter: mevr. drs. J.M. de Vries (tot 1 januari 2017)
• Lid: H. Morsink, generaal-majoor b.d., Kanselier der Nederlandse Orden
• Lid: mr. A.W.H. Meij (tot 6 juli 2016)
• Lid: P.A.C.M. van der Velden
• Lid: mevr. mr. C.L. de Vries Lentsch-Kostense (per 1 december 2016)
• Secretaris: mevr. drs. M.A.K. van Grieken
• Plv. secretaris: mr. M.J. Vos

Decoratiestelsel

Afgelopen jaar heeft de Kanselarij der Nederlandse Orden de Dienst Justitiële Inrichtingen en de Nationale Politie geadviseerd over het instellen van een eigen medaille. Aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is advies uitgebracht over het aanpassen van de bestaande Museummedaille en zijn er afspraken gemaakt over het in beheer nemen van deze Koninklijke onderscheiding door de Kanselarij.

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft enkele wijzigingen in staand beleid doorgevoerd die na afstemming met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn gecommuniceerd aan alle burgemeesters in Nederland. De wijzigingen betreffen onder meer het decoreren van vrijwilligerswerk en mantelzorg. Tot slot is er een internationaal vergelijkend onderzoek uitgevoerd naar de wijze van decoreren in Groot-Brittannië, Duitsland, België en Frankrijk.

Voorlichting

Bijeenkomsten

In 2016 zijn er diverse voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd om aan bestuurders, medewerkers en andere belangstellenden voorlichting te geven over het decoratiestelsel. Er heeft een stage bij de Kanselarij der Nederlandse Orden plaatsgevonden voor kabinetsmedewerkers van de provincie Utrecht. Er zijn in 2016 burgemeestersbijeenkomsten georganiseerd voor de burgemeesters uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe en uit Utrecht. Daarnaast zijn er voorlichtingsbijeenkomsten verzorgd voor kabinetsmedewerkers van gemeenten in de provincies Zeeland en Drenthe en hebben er informatieve bijeenkomsten plaatsgevonden voor onder andere gedecoreerden in de gemeente Utrechtse Heuvelrug.. Er heeft een bijeenkomst met de kabinetsmedewerkers van alle ministeries plaatsgevonden onder voorzitterschap van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Training kabinetsmedewerkers gemeenten  

De Afdeling Decoraties en Advies heeft in 2016 een lespakket ontwikkeld voor medewerkers van gemeenten. In 2017 worden de kabinetsmedewerkers van de provincies getraind door het projectteam van de Kanselarij der Nederlandse Orden, om medewerkers van gemeenten binnen de provincie de cursus te kunnen geven.