Kapittel voor de Civiele Orden

Algemeen

Het Nederlandse decoratiestelsel kent twee ridderorden voor maatschappelijke verdiensten, de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau. Het Kapittel voor de Civiele Orden adviseerde in het verslagjaar over 4807 aanvragen tot benoeming in een van deze orden. Ook vanuit het Caribisch deel van het Koninkrijk zijn aanvragen ingediend, ook vanuit Saba en Sint Eustatius, waar dit enkele jaren niet meer was gebeurd.

Orde van de Nederlandse Leeuw

De Orde van de Nederlandse Leeuw is in 1815 ingesteld. Het is de oudste civiele ridderorde in Nederland. In de Orde van de Nederlandse Leeuw worden personen benoemd vanwege verdiensten van zeer exceptionele aard voor de samenleving. Het gaat hierbij meestal om verdiensten op het terrein van kunst en wetenschap. Ook wordt de Orde van de Nederlandse Leeuw toegekend aan buitenlandse staatshoofden tijdens een staatsbezoek. De orde kent drie graden: ridder grootkruis, commandeur en ridder. Jaarlijks worden enkele tientallen personen benoemd in deze orde.  

Bijzondere benoemingen  

In het verslagjaar zijn 34 personen benoemd in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Het ging in alle gevallen om de graad ridder. Voorbeelden van gedecoreerden zijn stedenbouwkundige mevrouw prof. H.E. Bakker, toneelregisseur J.T. Doesburg, hoogleraar Wiskundige Analyse van Grootschalige Modellen prof. dr. ir. A.W. Heemink, hoogleraar Rechtsgeschiedenis prof. mr. L.C. Winkel en architect van onder meer de Rotterdamse Markthal prof. ir. W.G.M. Maas. 

Orde van Oranje-Nassau

De Orde van Oranje-Nassau is ingesteld in 1892 en wordt toegekend aan personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de samenleving. Dit zijn voor het grootste deel vrijwilligers en daarnaast personen die op bijzondere wijze invulling hebben gegeven aan hun (betaalde) hoofdfunctie, topsporters en volksvertegenwoordigers. De Orde van Oranje-Nassau kent sinds 1996 zes graden: ridder grootkruis, grootofficier, commandeur, officier, ridder en lid.

Bijzondere benoemingen  

In het verslagjaar zijn 4344 personen benoemd in de Orde van Oranje-Nassau. Ten opzichte van het jaar 2014 is dit aantal aanzienlijk minder. Dit komt door de gemeenteraadsverkiezingen in 2014, hetgeen altijd vele honderden extra voorstellen met zich brengt vanwege afscheid nemende volksvertegenwoordigers. Voorbeelden van gedecoreerden in de Orde van Oranje-Nassau zijn couturier F.C. Hoogendoorn, cabaretier J.H. Raymann, directeur van Omroep Max J. Slagter en directeur van het Philipsburg Community and Culture op Sint Maarten U.A. Dormoy. Bijzonder was de uitreiking van de hoogste graad in de orde door de minister-president aan oud Europees Commissaris mevrouw N. Kroes. Zij werd benoemd tot ridder grootkruis. Verder werden tal van vrijwilligers geridderd die zich inzetten bij zorginstellingen, welzijnsorganisaties, voor de scouting, sportverenigingen, carnaval, schutterijen, het gildewezen, maar ook pleegouders en mantelzorgers. 

Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon

De Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons, zilver of goud is ingesteld in 1822 en is na de Militaire Willems-Orde de oudste Nederlandse dapperheidsonderscheiding. De penning wordt toegekend aan personen die een menslievende daad hebben verricht die kenmerken draagt van moed, beleid en zelfopoffering.

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft in het verslagjaar vier voorstellen ontvangen voor het toekennen van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon en van een advies voorzien. Twee voorstellen zijn voorzien van een positief advies. Het betreft twee militairen, die door de burgemeester van Assen zijn onderscheiden met de erepenning voor menslievend hulpbetoon in brons, vanwege de hulp die zij op 8 december 2014 hebben verleend tijdens een ongeval op de A28 bij Zwolle en daarmee bij hebben gedragen aan het redden van het leven van een slachtoffer. Er vond in 2015 ook een uitreiking van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in brons plaats naar aanleiding van een eerder ingediend voorstel. De uitreiking werd gedaan door de Minister-president tijdens Veteranendag, aan een militair die in 2009 in Afghanistan levensreddende handelingen verrichtte aan een Filippijns echtpaar in een gebouw dat op instorten stond.

Aandacht  

Op de website www.lintjes.nl is een nieuw voorstelformulier opgenomen om aanvragen voor de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon te faciliteren. In het Vademecum voor burgemeesters is nadere informatie opgenomen voor burgemeesters en medewerkers teneinde meer inzicht te bieden in de achtergrond van deze onderscheiding en de criteria die het Kapittel voor de Civiele Orden hanteert bij de beoordeling van aanvragen. 

Kapittel voor de Civiele Orden

Het Kapittel voor de Civiele Orden is in 1994 ingesteld en sinds 1996 actief. Het Kapittel brengt een zwaarwegend advies uit aan de minister die het aangaat over het verlenen van onderscheidingen in een van de civiele orden. Het Kapittel betrekt in zijn advies de adviezen van de burgemeester en van de commissaris van de Koning. Het Kapittel heeft tevens de taak de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Minister van Defensie te adviseren over het toekennen van de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Tot slot heeft het Kapittel de taak om voorlichting te geven over de werking van het decoratiestelsel.  

Leden van het Kapittel voor de Civiele Orden  

De leden van het Kapittel voor de Civiele Orden worden bij Koninklijk Besluit benoemd voor de duur van vier jaar. Zij kunnen eenmaal worden herbenoemd. Dit geldt niet voor de Kanselier der Nederlandse Orden, die lid is van dit Kapittel en tevens voorzitter van het Kapittel der Militaire Willems-Orde. In het verslagjaar hebben zich verschillende wijzigingen voorgedaan binnen het Kapittel voor de Civiele Orden.

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft in januari afscheid genomen van J.H. de Kleyn, Kanselier der Nederlandse Orden en lid van het Kapittel van 1 september 2002 tot 1 januari 2015.

Vanaf 1 januari 2015 is een nieuwe Kanselier aangetreden, generaal-majoor b.d. H. Morsink. Ook de heer P.A.C.M. van der Velden  is met ingang van het verslagjaar aangetreden als lid van het Kapittel voor de Civiele Orden, na het vertrek van de heer mr. J.J.H. Pop in het najaar van 2014.  

Met ingang van 1 januari 2015 luidt de samenstelling van het Kapittel voor de Civiele Orden:  

• Voorzitter: prof. mr. J.G. de Hoop Scheffer
• Vicevoorzitter: mevr. drs. J.M. de Vries
• Lid: H. Morsink, generaal-majoor b.d., Kanselier der Nederlandse Orden
• Lid: mr. A.W.H. Meij
• Lid: P.A.C.M. van der Velden
• Secretaris: mevr. drs. M.A.K. van Grieken
• Plv. secretaris: mr. M.J. Vos  

Jubileumboek 200 jaar  

Het Kapittel voor de Civiele Orden en het Kapittel der Militaire Willems-Orde hebben opdracht gegeven voor het schrijven van een  jubileumboek ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van de Nederlandse Orden. Het boek met de titel ‘Een hele eer’  is geschreven in door, de socioloog dr. C.J.M. Bruin, die in 2015 een aantal maanden vanuit zijn werkgever de Algemene Rekenkamer hiervoor bij de Kanselarij der Nederlandse Orden gedetacheerd geweest. De heer Bruin is in 1989 gepromoveerd op de ontwikkeling en werking van de decoratiestelsel. Hij heeft een onderzoek dat hij destijds deed in het verslagjaar herhaald met een enquête onder 1.000 gedecoreerden. De resultaten hiervan zijn verwerkt in dit jubileumboek waarvan het eerste exemplaar aan de grootmeester van de orden, Zijne Majesteit de Koning tijdens het symposium Moed, Talent en Maatschappelijke verdiensten, is overhandigd.

Beleid

Het Kapittel voor de Civiele Orden volgt ontwikkelingen in de maatschappij en heeft om die reden gesproken met prof. dr. L.C.P.M. Meijs, hoogleraar Volunteering, Civil Society and Businesses aan de vakgroep Business-Society Management aan de Rotterdam School of Management, Erasmus University en professor Strategic Philanthropy bij het Erasmus Centre for Strategic Philanthropy. De heer Meijs heeft het Kapittel geïnformeerd over ontwikkelingen in het vrijwilligerswerk.

Voorlichting

Ook in 2015 is er inzet gepleegd om aan bestuurders, medewerkers en andere belangstellenden voorlichting te geven over het decoratiestelsel. Er hebben stages bij de Kanselarij der Nederlandse Orden plaatsgevonden voor kabinetsmedewerkers van de provincies Overijssel, Groningen en Zeeland. Er zijn voorlichtingsbijeenkomsten verzorgd voor kabinetsmedewerkers van gemeenten in de provincies Overijssel, Noord-Holland, Groningen, Limburg en Drenthe en hebben er informatieve bijeenkomsten plaatsgevonden voor de Rijksvoorlichtingsdienst, de Kring van Kabinetsmedewerkers, het Beraad Operationeel Commandanten Defensie, de directie Bestuursondersteuning van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en tijdens de jaarlijkse burgemeestersbijeenkomst van de Limburgse burgemeesters. Voorts is een bijeenkomst met de kabinetschefs van de provincies bijgewoond en heeft er een bijeenkomst met kabinetsmedewerkers van alle ministeries plaatsgevonden.  

Vademecum voor burgemeesters  

Het Kapittel voor de Civiele Orden heeft in het verslagjaar het Vademecum voor burgemeesters geactualiseerd en verspreid onder alle burgemeesters en onder de (kabinets)medewerkers van de gemeenten belast met Koninklijke onderscheidingen. Het Vademecum geeft de burgemeester handvatten voor het uitvoeren van zijn taak binnen het decoratiestelsel. Ook de commissarissen van de Koning hebben het Vademecum ontvangen.